Πόντος: Δεν ξεχνώ. Ιστορία, ήθη, έθιμα, πολιτισμός

Πολύχρονη έρευνα για τον Πόντο, μελέτη ανάλογων εργασιών εξαίρετων επιστημόνων και ερευνητών, μεταφορά όσων για δεκαετίες ακούσαμε από συμπατριώτες µας, Ποντίους πρόσφυγες της πρώτης γενιάς, αλλά και η εξηντάχρονη, προσωπική εμπλοκή µας µε τα δρώμενα στις ποντιακές κοινωνίες και πολιτιστικές οργανώσεις, µας οδήγησαν στη σύνταξη ετούτου του βιβλίου. Στόχος µας είναι να παρουσιάσουμε και να αναδείξουμε µε σεβασμό και αγάπη την τρισχιλιόχρονη ιστορική, δημιουργική όσο και τραγική διαδρομή των προγόνων µας.
Στέφανος Π. Τανιµανίδης

  • Μυθολογία, γεωγραφικά όρια και φυσικός πλούτος του Πόντου.
  • Ιστορία αρχαία, βυζαντινή, νεώτερη, σύγχρονη: γεγονότα και άνθρωποι.
  • Ποντιακή κοινωνική ιστορία: ο άνδρας, η γυναίκα, ο ιερέας, η ζωή των ανθρώπων και των συνόλων τους.
  • Γλώσσα, διάλεκτος, λογοτεχνία και ποίηση.
  • Μουσική και μουσικά όργανα, τραγούδι, θέατρο και χορός.
  • Ήθη και έθιμα: «αργατία», εποχές, εορτές, διατροφή, δοξασίες, παροιμίες, ευχές.
  • Συνέχεια και συνεχιστές της παράδοσης: ο ποντιακός πολιτισμός σήμερα.

Ένα βιβλίο – πολύτιμος οδοδείκτης για όσους επιθυμούν να μυηθούν στον πολιτισμό και την Ιστορία του Πόντου.

28,50 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Ο πολιτισμός του Πόντου (Λεωνίδα Ιασωνίδη) 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Η έννοια του πολιτισμού 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Εισαγωγικό φωτογραφικό λεύκωμα 31
α. Εκπαιδευτήρια – Πόλεις – Λιµάνια – Εκκλησίες – Σπίτια 33
β. Πόλεις και χωριά του Πόντου 40
γ. Εκκλησίες 44
δ. Μουσικά σύνολα – Αθλητικές οµάδες 45

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Η ποντιακή παράδοση 47
α. Η επιβίωση των ποντιακών παραδόσεων 47
β. Των Ποντίων οι Κοινότητες 63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Πόντος: Ο ΤΟΠΟΣ 71
α. Ο Πόντος των µύθων 73
Φρίξος και Έλλη 73
Αργοναυτική εκστρατεία 74
Ο Προµηθέας δεσµώτης 75
Οι Αµαζόνες 75
β. Τα γεωγραφικά όρια του Πόντου 77
γ. Βουνά, ποτάµια, νησιά και λίµνες 78
δ. Το κλίµα στον Πόντο 81
ε. Φυσικός πλούτος 83

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Πόντος: Άνθρωποι και ιστορία 85
α. Η φυλετική κατάσταση στον Πόντο
πριν την κατάκτησή του από τους Τούρκους 85
β. Ο ελληνικός εποικισµός του Πόντου 87
γ. Μέγας Αλέξανδρος – Το βασίλειο του Πόντου 91
δ. Η ρωµαϊκή περίοδος στον Πόντο 94
ε. Ο χριστιανισµός στον Πόντο 97
στ. Η βυζαντινή περίοδος στον Πόντο 101
ζ. Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας και η άλωσή της 107
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α΄
Ο µονοκέφαλος αετός στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας στον Πόντο. (Κ. Χιονίδη) 113

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Οι Έλληνες του Πόντου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία 115
α. Η κεντρική εξουσία – Ο αφέντης 120
β. Η κοινοτική και κοινωνική ζωή των Ελλήνων στον Πόντο 123
γ. Οι εξισλαµισµοί στον Πόντο 127
δ. Οι οθωµανικές µεταρρυθµίσεις και ο κρυπτοχριστιανισµός στον Πόντο 131
ε. Η πληθυσµιακή παρουσία των Ελλήνων στον Πόντο 136
στ. Η οικονοµική παρουσία των Ελλήνων στον Πόντο 138
ζ. Η παιδεία και η πνευµατική παρουσία των Ελλήνων στον Πόντο 149
η. Η ζωή και η πνευµατική αναγέννηση στον Πόντο 154
θ. Επαγγέλµατα, εργασίες και απασχόληση σε πόλεις του Ιστορικού Πόντου 180
ι. Επιστήµονες – Λόγιοι – Ιερωµένοι και άλλες προσωπικότητες στον ιστορικό Πόντο 186
ια. Τα ποντιακά επίθετα και η προέλευσή τους 188
ιβ. Η προσπάθεια δηµιουργίας της Δηµοκρατίας του Πόντου 189

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ 203
α. Τι είναι και τι πραγµατεύεται η Λαογραφία 204
β. Τα κοινωνικά του Πόντου 210
γ. Η δηµογεροντία στον Πόντο 215
δ. Ο ιερέας στον Πόντο 217
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β΄
Η λαϊκή και ηθογραφική προσέγγιση του κλήρου στον Πόντο. (Π. Μωυσιάδη) 219
ε. Ο άνδρας στον Πόντο 224
στ. Η γυναίκα στον Πόντο 228

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Η ποντιακή διάλεκτος 245
α. Η πρώτη έδρα ποντιακών σπουδών σε ελληνικό πανεπιστήµιο 253
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ΄
Η συναρπαστική έρευνα του Πανεπιστηµίου του Κέµπριτζ, που συνδέει την ποντιακή διάλεκτο µε τα αρχαία Ελληνικά. (Ν. Παπαδοπούλου) 259
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ΄
«Η ποντιακή διάλεκτος οµιλείται από περίπου 300.000 ανθρώπους στην Τουρκία» (συνέντευξη του ποντιόφωνου εκδότη Οµέρ Ασάν στον Στέργιο Θεοδωρίδη). 264
β. Η λογοτεχνία στον Πόντο 267
γ. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα της ποντιακής ποίησης 270
δ. Το θέατρο στον Πόντο 273
ε. Το ποντιακό θέατρο στη Ρωσία και στην Ελλάδα 285
Ο Θεατρικός Όµιλος που ιδρύθηκε το 1949 µε έδρα την Καλλιθέα Αττικής 290

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Άλλα πολιτισμικά γνωρίσματα του Πόντου 299
α. Το παιχνίδι στον Πόντο 299
Χαρακτηριστικά παιχνίδια του Πόντου 301
Αντιπροσωπευτικά όσο και αγαπηµένα ποντιακά παιχνίδια 302
β. Το κολύµπι στον Πόντο (Π. Μωυσιάδη) 304
Παιδικά παιχνίδια της θάλασσας. 306
γ. Η ενδυµασία στον Πόντο 308
δ. Η ανδρική φορεσιά – Ζίπκα 312
ε. Γυναικεία φορεσιά – Ζουπούνα 314
στ. Γυναικεία κοσµήµατα στον Πόντο 316
ζ. Η ποντιακή φορεσιά στην Προεδρική Φρουρά 320

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ 323
α. Η φιλοξενία και η αλληλεγγύη στον Πόντο 323
β. Η αργατία στον Πόντο τότε, αλλά και σήµερα 326
γ. Οι εποχές του έτους στον Πόντο 329
Η άνοιξη 329
Καλοκαίρτς (Θέρος – Καλοκαίρι) 337
Μοθόπωρον (Φθινόπωρο) 342
Χείµωγκος (Χειµώνας) 344
δ. Ο ποντιακός καζαµίας και οι µήνες σε ποντιακά δίστιχα 348
Καλαντάρ’τς (Ιανουάριος) 348
Κούντουρος (Φεβρουάριος) 349
Μάρ’τς (Μάρτιος) 349
Απρίλ’τα (Απρίλιος) 350
Καλοµηνάς (Μάιος) 350
Κερασινός (Ιούνιος) 351
Χορτοθέρ’τς (Ιούλιος) 352
Αλωνάρ’τς (Αύγουστος) 352
Σταυρίτες (Σεπτέµβριος) 353
Τρυγοµηνάς (Οκτώβριος) 354
Αεργίτες (Νοέµβριος) 354
Χριστιανάρ’τς (Δεκέµβριος) 355
Ο Ιανουάριος (Καλαντάρτς). 355
Ποντιακό ποιήµα για τους µήνες του χρόνου 357
ε. Οι µέρες στον Πόντο 358
στ. Οι έξι ενότητες του 24ώρου στον Πόντο 359
ζ. Η γέννηση 360
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε΄
Δεισιδαιµονίες και προλήψεις για την έγκυο, τη λεχώνα και το βρέφος στον Πόντο. (Θωµαΐδος Κιζιρίδου) 362
η. Η βάπτιση 367
Δεξάµενος – ο ανάδοχος (νονός) του βρέφους που βαπτίζεται 371
Εδέσµατα της βάφτισης (πουρµά, ωτία, φούστορον). 374
θ. Γαµήλια έθιµα 376
Ο αρραβώνας: Σουµάδ’ (ι) και σηµάδι (αρραβώνας) 376
Ο γάµος 378
Η προίκα και άλλα έθιµα του γάµου 391
Εδέσµατα και γλυκά του γάµου. 397
Το «σύρσιµον» 398
Το καθεστώς του «Μας» στον Πόντο 399
ι. Ο θάνατος 402
Μνηµόσυνα 406

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11
Εκκλησιαστική ζωή στον Πόντο 409
α. Χριστουγεννιάτικα έθιµα 409
Έθιµα περιοχής Αργυρούπολης – Τραπεζούντας 411
Στη Σινώπη 418
Κοινά έθιµα των Χριστουγέννων στον Πόντο 420
β. Πρωτοχρονιάτικα έθιµα 424
Πρωτοχρονιάτικα έθιµα περιοχής Τραπεζούντας – Αργυρούπολης 426
Ήθη και έθιµα της πρωτοχρονιάς στον Πόντο 434
γ. Ευχές του δωδεκαήµερου 436
δ. Χριστουγεννιάτικα κάλαντα 438
ε. Τα Θεοφάνεια 440
στ. Η περιφορά του Σταυρού 447
Η περιφορά του Σταυρού στην Τραπεζούντα 448
Το δάκλυµαν 450
ζ. Η γιορτή των τριών Ιεραρχών 450
η. Τριώδιο και Καθαρά Δευτέρα στον Πόντο 451
Η Αποκριά (Εµπονέστα) στον Πόντο 452
θ. Σαρακοστή και Πάσχα (Λαµπρή) στον Πόντο 454
Η νηστεία στον Πόντο 456
Η νεστεία στον Πόντο τη Μεγάλη Σαρακοστή 456
Από τα πασχαλινά έθιµα στο Ακ Νταγ Μα(ν)τέν 462
ι. Πανηγύρια στον Πόντο πριν τον ξεριζωµό 463
ια. Το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στον Πόντο και στην Ελλάδα 464
ιβ. Η Νέα Μονή Σουµελά στην Ελλάδα και η επαναλειτουργία της Μονής Σουµελά στον Πόντο 470
ιγ. Το πανηγύρι στο παρχάρι της Κατίρκαγιας στον Πόντο 472

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12
Η μουσική στον Πόντο 475
α. Τα τραγούδια στον Πόντο (Ακριτικά, µοιρολόγια, ιστορικά, της αγάπης, της ξενιτειάς, στεφανώµατα, τα κλέφτικα) 478
Α΄) Τα Ακριτικά 482
Β΄) Τα ποντιακά µοιρολόγια 484
Γ΄) Τα ιστορικά τραγούδια 486
Δ΄) Τα τραγούδια της αγάπης 489
Ε΄) Της ξενιτιάς 490
ΣΤ΄) Στεφανώµατα 493
Ζ΄) Τα κλέφτικα 493
β. Τραγουδιστές ποντιακών παραδοσιακών τραγουδιών 495
γ. Ο χορός στον Πόντο 496
Αλληλεπίδραση 502
Ο Ξενοφών και ο χορός των µαχαιριών 503
Ο Πυρρίχιος χορός 505
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΤ΄
Ο χορός ως µέσο έκφρασης, δηµιουργίας
και επικοινωνίας σώµατος και ψυχής. (Δέσπ. Γερολίδου) 514
δ. Γενικά περί ποντιακών µουσικών οργάνων 517
Λύρα (κεµεντζές) – Λυράρηδες 518
Γαβάλ’ 524
Αυλός 525
Το Αγγείον 525
Η Ζουρνά και το Ταούλ’ 527
Η Κεµανέ 528
Κλαρίνο, Βιολί κ.λπ. 528
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ζ΄
Ποντιακή λύρα και πολιτικός ακτιβισµός στην Τουρκία. (Ν. Μιχαηλίδης) 530

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Η διατροφή στον Πόντο 536
α. Γλυκίσµατα Πόντου 547
β. Διάφορα παρασκευάσµατα, πίτες και πιτάκια 551
γ. Ποντιακά ηδύποτα 553
δ. Βότανα και γιατροσόφια 554
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Η΄
Οι µεγαλύτερες θανατηφόρες επιδηµίες που έπληξαν τον Πόντο. (Θεοδοσίου Κυριακίδη) 555

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14
Ηθική, δοξασίες, ευχές και παροιμίες στον Πόντο 558
α. Ευχές για υγεία στον Πόντο 558
β. Ερωτικές βωµολοχίες και ηθική στον Πόντο (Π. Μωυσιάδη) 560
γ. Οι Μάισσες στην ποντιακή µυθολογία (Θ. Κιζιρίδου) 565
δ. Σαράντα, Ο αγαπηµένος αριθµός των Ποντίων 568
Θρησκευτικές παραδόσεις 568
Ο αριθµός σαράντα στον Πόντο 568
Ο αριθµός σαράντα σε ποντιακά τραγούδια 570
ε. Ποντιακές ευχές 571
στ. Γενικές ευχές του Πόντου 573
ζ. Ποντιακές παροιµίες 575

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – πηγές 581
Βιωµατικές διηγήσεις από καταγραφές του πατέρα µου, Παναγιώτη Τανιµανίδη, κατά τα έτη 1965-1985 587
Από τα κείµενα «ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ» και «ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ» 588
Φωτογραφίες – Γκραβούρες – Διαφάνειες
Σχεδιαγράµµατα – Αρχεία Μουσείων 588

Βιογραφικό Στ. Τανιμανίδη 591

 

Βάρος 0,700 kg
Διαστάσεις 17 × 3 × 24 cm
Εξώφυλλο

Σελίδες

Χρονολογία εκδόσης

ISBN

Συγγραφέας

Στέφανος Π. Τανιµανίδης

Εκδόσεις

Εκδόσεις Σταμούλη

Αξιολογήσεις

Δεν υπάρχουν αξιολογήσεις ακόμη.

Γίνε ο πρώτος που θα αξιολογήσει “Πόντος: Δεν ξεχνώ. Ιστορία, ήθη, έθιμα, πολιτισμός”

Μπορεί να σε ενδιαφέρουν…