Ο Πρόδροµος της Επανάστασης (1775-1808)

Πριν από τα μαρτυρικά αλλά και δοξασμένα γεγονότα του 1821, υπήρξαν και άλλα ισάξιά τους, από ήρωες που αγωνίστηκαν κι αυτοί για τη λευτεριά μας, μόνο που ελάχιστα γνωρίζουμε γι’ αυτούς και τη δράση τους.
Ένας από αυτούς, ίσως ο σημαντικότερος, ήταν ο Κατσαντώνης. Γνωρίζουμε γι’ αυτόν όσα διασώθηκαν μέσα στα χρόνια από τα δημοτικά μας τραγούδια, που μιλούσαν για τα κατορθώματα και τους αγώνες του. Αν και από μικρός ήταν ασθενικός και μικρόσωμος, μεγαλώνοντας δυνάμωσε και έδεσε αρκετά. Ήταν μελαχρινός με μακριά μαύρα μαλλιά και μεγάλα μαύρα μουστάκια. Είχε πυκνά φρύδια και μέτωπο αρρενωπό. Πρόσωπο επιβλητικό, με ωραίες αναλογίες. Το στήθος του πάντα αγέρωχα προτεταμένο. Η φωνή του βαθιά και ζεστή, χωρίς πολλά και μεγάλα λόγια, αλλά με τέτοια πειθώ που σε γοήτευε! Tο όνομά του άρχισε να απλώνεται σε όλο τον Βάλτο, το Ξηρόμερο, τ’ Άγραφα, το Βελούχι πέρα στα Τζουμέρκα. Έγινε ο φόβος και ο τρόμος στους Τουρκαρβανίτες.
Το μεγαλείο του Κατσαντώνη ως πατριώτη και πολέμαρχου βρισκόταν κυρίως μέσα του και εκδηλωνόταν με το πάθος του για την ελευθερία, με το μίσος του για τους δυνάστες, με την απίστευτη εφευρετικότητά του σε στιγμές κρίσιμες και προπαντός με την αφάνταστη γενναιότητά του, που συχνά έφτανε στην αυταπάρνηση.