ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ι. ΧΟΛΕΒΑ
Ήταν 30 Ιανουαρίου 1823, η εορτή των Τριών Ιεραρχών. Ο αγώνας των Ελλήνων για την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό τουρκικό ζυγό είχε εισέλθει στο τρίτο έτος του. Οι χωρικοί που έσκαβαν στην Τήνο, κατόπιν υποδείξεως της μοναχής Πελαγίας, βρήκαν επιτέλους την εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η χαρά ανέκφραστη. Το μήνυμα σαφές: Η Παναγία μάς συμπαρίσταται. Ο αγώνας θα ευοδωθεί!
Αυτό ήταν το μυστικό όπλο των Ελλήνων του 1821: Η Πίστη στον Θεό και η ευλάβεια προς την Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση. Και ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο η εθνική αυτοπεποίθηση, διότι όλοι τους, λαϊκοί και κληρικοί., ολιγογράμματοι και λόγιοι, πολεμιστές και ναυτικοί, είχαν τη συνείδηση της διαχρονικής συνέχειας του Ελληνισμού. Από την αρχαιότητα και τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μέσα από τη δόξα αλλά και την παρακμή του Βυζαντίου (Ρωμανίας) και παρά την καταπίεση διαφόρων εισβολέων και κακακτητών, ο Ελληνισμός έμενε όρθιος. Έτοιμος ανά πάσα στιγμή να αναμετρηθεί με τις ιστορικές του ευθύνες και να νικήσει ή να νικηθεί. Το 1821 ο Ελληνισμός νίκησε! Δεν επέτυχε όλους τους στόχους του (πχ. Κωνσταντινούπολη), αλλά ελευθέρωσε σημαντικό τμήμα των εδαφών του. Το Έθνος προϋπήρχε του κράτους. Το Έθνος δημιούργησε το κράτος.
Γράφει για τη θαυμαστή επιβίωση του Ελληνισμού ο Πατριάρχης Νεκτάριος των Ιεροσολύμων (εκοιμήθη γύρω στο 1680): « Ίδε τοιγαρούν, οποία νυν η Ελλάς και η Ορθόδοξος Ανατολίς…. Ει και εάλω η Κωνσταντινούπολις και εδουλώθη, το έθνος ουδαμώς εξερριζώθη»! Δηλαδή: Κοίταξε ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα και στην Ορθόδοξη Ανατολή… Αν και κατελήφθη και υποδουλώθηκε η Κωνσταντινούπολις, το έθνος δεν εξαφανίσθηκε! (Το κείμενο ανθολογείται στα Κείμενα του Νέου Ελληνισμού, επιμέλεια Κωνσταντίνου Σκουτέρη, έκδοση της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1971, σελ. 79-80).
Τις πνευματικές προϋποθέσεις της επιβιώσεως των Ελλήνων κάτω από μία σκληρή δουλεία, με εξισλαμισμούς, απαγορεύσεις, αδικίες, μαρτύρια, χαράτσια (φόρους) και άλλα δεινά, περιγράφει ο μαρξιστής ιστορικός Νίκος Σβορώνος. Ένας άνθρωπος που ιδεολογικά δεν διέκειτο ευμενώς προς την Εκκλησία γράφει: «Οι Νεομάρτυρες, συχνό φαινόμενο της εποχής, που δέχονται τον μαρτυρικό θάνατο για τη Χριστιανική πίστη, είναι συχνά οι πρώτοι εθνικοί ήρωες του Νέου Ελληνισμού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται συχνά επικεφαλής των δυνάμεων που οργανώνουν την άμυνα του Ελληνισμού και εξασφαλίζουν τη διατήρησή του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατάκτησης και συνδέεται άρρηκτα με το έθνος» ( «Το Ελληνικό Έθνος- Γένεση και διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού», εκδόσεις ΠΟΛΙΣ, Αθήνα 2004, σελ. 84-85).
Η Επανάσταση του 1821 είχε χαρακτήρα εθνικό και θρησκευτικό. Ήταν αγώνας για την απομάκρυνση αλλοεθνούς και αλλοθρήσκου κατακτητού. Δεν ήταν κοινωνική εξέγερση. Βεβαίως υπήρξαν διαμάχες προσωπικές και τοπικιστικές. Οι αγωνιστές δεν ήσαν άγιοι. Ήσαν άνθρωποι με αδυναμίες. Αλλά παρά τις επί μέρους διαφορές πίστευαν όλοι τους ότι η Θεία Πρόνοια θα τους βοηθήσει και ότι έχουν υποχρέωση να προσπαθήσουν για να ιδρυθεί ένα κράτος με Ορθόδοξη Χριστιανική ταυτότητα και με δημοκρατικό πολίτευμα Είχαν επίσης την επιθυμία να αποδείξουν ότι είναι πραγματικοί απόγονοι και συνεχιστές των Σαλαμινομάχων, του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Ιωάννου Βατάτζη, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Παρατηρεί σχετικά ο Άγγλος ιστορικός του Αγώνος Douglas Dakin: «Τους Έλληνες, παρόλο που τους ένωνε ένας κοινός εθνικο-θρησκευτικός στόχος, τους διαιρούσε με τρόπο θλιβερό η πάλη για την εξουσία» (Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία 1821- 1833, Μορφωτικο Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1983). Ο δεσμός, λοιπόν, ήταν εθνικός και θρησκευτικός.
Γιατί μελετούμε σήμερα την Τουρκοκρατία και το 1821; Τι σημαίνει για τους νέους μας σήμερα η Ελληνική Επανάσταση; Στο βιβλίο αυτό καταθέτω τις απόψεις μου και τις απαντήσεις μου μετά από μελέτες, έρευνες πηγών, ομιλίες και ραδιοφωνικές εκπομπές τριάντα ετών για τα θέματα αυτά. Πρώτον, το 1821 μας ενδιαφέρει για να διδαχθούμε από τον αντιστασιακό χαρακτήρα του Έλληνα και από τις δυνάμεις που τον κράτησαν όρθιο υπό συνθήκες δουλείας: Την Ορθόδοξη Πίστη και την πεποίθηση της συνέχειας του Ελληνικού Έθνους. Δεύτερον, διότι τα μηνύματα του 1821 αφορούν και την αντιμετώπιση των συγχρόνων εθνικών θεμάτων. Να μην τα περιμένουμε όλα από τους ξένους, αλλά να βασιζόμαστε κυρίως στις δικές μας δυνάμεις. Το Ναυαρίνο είναι η συνέπεια των ελληνικών επιτυχιών κατά τα δύο πρώτα χρόνια της Επαναστάσεως. Αν δεν αποδείξεις ότι έχεις θέληση για νίκη, κανείς δεν ξένος δεν σε υπολογίζει. Τρίτον, για να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, όπως είναι η διχόνοια «που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή», κατά τον Διονύσιο Σολωμό, Τέταρτον, για να τιμούμε τη μνήμη των προδρόμων, των πρωταγωνιστών, των αγνώστων και γνωστών συντελεστών της Εθνεγερσίας. Για να θυμόμαστε αυτούς που έδωσαν μάχες ειρηνικές και πολεμικές, για να διαφυλάξουν την εθνική ταυτότητα, για να διαδώσουν την ελληνορθόδοξη παιδεία, για να φέρουν την ελευθερία. Πέμπτον, για να μην απελπιζόμαστε στα δύσκολα. Να αντλούμε ελπίδα και συγκρατημένη αισιοδοξία από τα ιδανικά και από τη μαχητικότητα των προγόνων μας. Για να θυμόμαστε ότι, όταν εμφανίσθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, είχαν προηγηθεί δεκάδες αποτυχημένες εξεγέρσεις των Ελλήνων. Κι όμως ο Άγιος κήρυττε: Μην απελπίζεστε, θα έλθει το ρωμαίικο, θα έλθει το ποθούμενον (η απελευθέρωση που ποθούμε).
Το βιβλίο αυτό αφιερώνεται στη μνήμη δύο δασκάλων του Γένους και προσωπικών μου πνευματικών καθοδηγητών, οι οποίοι έφυγαν από κοντά μας μέσα στο έτος 2019: Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Μεταλληνού, Καθηγητού Πανεπιστημίου, και του φιλολόγου- ιστορικού Σαράντου Καργάκου. Οι εορτασμοί του 2021 θα ήταν πληρέστεροι αν είχαμε κοντά μας τους δύο εκλιπόντες πνευματικούς ανθρώπους. Η απουσία τους είναι αισθητή. Και οι δύο γνώριζαν καλά την Τουρκοκρατία και το 1821. Και οι δύο μελέτησαν χιλιάδες σελίδες πηγών, απομνημονευμάτων, αφηγήσεων περιηγητών, ξένων και ελληνικών αρχείων. Ο παπα- Γιώργης με τίμησε με τη δωδεκαετή συνεργασία που είχαμε στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος (1989- 2001), Από αυτόν έμαθα πολλά και χρήσιμα στον τομέα της Θεολογίας και της Ιστορίας. Διακρίθηκε ως κληρικός και επιστήμων με διάθεση προσφοράς και με ευρύ πνεύμα. Ο φίλος Σαράντος, υπερήψανος για την καταγωγή του από την αδούλωτη Μάνη και με το ξεχωριστό χιούμορ του, άφησε πολλά βιβλία γλαφυρά, τεκμηριωμένα και σημαντικά για την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους και για τη σύνδεσή της με το σήμερα. Παρά την ασθένεια των τελευταίων χρόνων της ζωής του κατόρθωσε και ολοκλήρωσε την τρίτομη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως,. Ας είναι αιωνία η μνήμη των δύο δασκάλων μας! Οφείλουμε να τούς τιμούμε διαβάζοντας και διαδίδοντας τα βιβλία τους.
Η δεκαετής πλέον συνεργασία μου με τον Νίκο Σαμπαζιώτη και με τις εκδόσεις ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ είναι μια απόλαυση. Τον ευχαριστώ όχι μόνον διότι ανέλαβε την εκδοτική ευθύνη, την παραγωγή και την αισθητική επιμέλεια αυτού του βιβλίου, αλλά και διότι με βοήθησε στην ολοκλήρωση του περιεχομένου με εύστοχες ιδέες και επισημάνσεις. Με τη βοήθεια του Θεού ελπίζω η συνεργασία μας να συνεχισθεί. Οι ευχαριστίες απευθύνονται και σε όλους τους συνεργάτες των εκδόσεων ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ.
«Το 1821 σήμερα- Τα μηνύματα του 1821 και τα σύγχρονα εθνικά θέματα». Σας καλούμε να μας διαβάσετε, να συμφωνήσετε ή και να διαφωνήσετε. Διότι ο καλόπιστος διάλογος προάγει την ιστορική γνώση. Και διότι η ιστορία δεν πρέπει να μένει κλεισμένη στα Μουσεία. Είναι «κτήμα ες αεί», όπως έγραψε ο Θουκυδίδης. Είναι οδοδείκτης για το παρόν και για το μέλλον.
Κωνσταντίνος Ι. Χολέβας
Γλυφάδα, Ιούλιος 2020
Αξιολογήσεις
Δεν υπάρχουν αξιολογήσεις ακόμη.