Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια Βασιλείου Γ.  Μπιλάλη

Ανάμεσα στα “μυρίπνοα άνθη του Παραδείσου” της Εκκλησίας, “των αγίων Πατέρων τον χορόν”, αναμφισβήτητα ο Μ. Βασίλειος είναι ο πάλλευκος κρίνος και “της ροδωνιάς το άνθος”· ή, ορθότερα, ο ίδιος και μόνος ένας γοητευτικός “λειμών” με χαρακτηριστικό του βέβαια και την όμορφη ανθοφορία, αλλά προπάντων με των “φυτών οικείαν αρετήν τοις καρποίς δρύειν ωραίοις”. Είναι ευτύχημα που ειδικά, για το Μ. Βασίλειο υπάρχουν και στην ελληνική γλώσσα, που τόσο εκείνος ετίμησε κι εξύψωσε, αρκετές μελέτες και εργασίες με καθαρά επιστημονικό χαρακτήρα, ή και εκλαϊκευτικό. Είναι ωστόσο πολύ λίγες οι εργασίες που θα μπορούσαν να κάνουν γνωστό και προσιτό τον “Προστάτη της Παιδείας” στους “προστατευόμενούς” του, τους μαθητές και σπουδαστές. Στον πανεπιστημιακό χώρο δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο φοιτητές να γνωρίζουν μέχρι την ημέρα των εξετάσεων μόνο “εξ ονόματος” τον καθηγητή τους και αντίστροφα· υποτίθεται πάντως πως την ημέρα εκείνη ο φοιτητής έχει, έστω και πρόχειρα, μελετήσει το μάθημα – τη “διδασκαλία” του καθηγητή του. Αντίθετα, για την Ελληνική Παιδεία, πλην των φοιτητών της θεολογίας, η “γνωριμία” με τους Πατέρες γενικά, αλλά και ειδικά τους Τρεις Ιεράρχες, “τους τρεις μέγιστους φωστήρας” και “οικουμενικούς διδασκάλους”, παραμένει “ψιλώ ονόματι”! […] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Έκδοση Β΄

Εξομολογουμένου αγώνας και αγωνίες

Η παρούσα μελέτη προσπαθεί να απαντήσει στα παρακάτω ερωτήματα:
– Η Αγία Γραφή αναφέρεται στην Εξομολόγηση;
– Η Εξομολόγηση υπάρχει στη ζωή της Εκκλησίας από το ξεκίνημά της, και αν ναι, ποιον ρόλο διαδραματίζει;
– Οι Πατέρες της Εκκλησίας, οι Εκκλησιαστικοί συγγραφείς και οι Σύνοδοι πώς εκφράζονται για την αξία της Εξομολόγησης;
– Τι ακριβώς είναι το μυστήριο της Μετάνοιας και πού στοχεύει;
– Είναι υποχρεωτικό (δηλ. απόλυτα αναγκαίο για τη σωτηρία μου) ή προαιρετικό;
– Είναι κατ’ εξοχήν προνόμιο των χριστιανών;
– Ο μεταμοντέρνος τρόπος ζωής και οι ψυχολογικές μου συντεταγμένες πόσο με επηρεάζουν καθώς προσέρχομαι να εξομολογηθώ;
– Τι είναι η αμαρτία; Είναι όλοι αμαρτωλοί, ακόμα κι εκείνοι που δεν νιώθουν έτσι;
– Εάν κανείς δεν έχει εξομολογηθεί μέχρι τώρα, γιατί αξίζει όντως να το κάνει;
– Πολλές φορές γεννιούνται σκέψεις και προβληματισμοί που φρενάρουν την απόφαση για Εξομολόγηση. Υπάρχουν σαφείς απαντήσεις για την υπέρβασή τους;
– Για όσους εξομολογούνται, παρουσιάζονται συχνά πολλές δυσκολίες, οι οποίες κάνουν την Εξομολόγηση μη λειτουργική. Μπορούν να ξεπεραστούν;
– Χρειάζεται προετοιμασία η Εξομολόγηση; Αν ναι, τι είδους;
– Μαζί με την Εξομολόγηση είναι απαραίτητη και η μετάνοια. Γνωρίζω όμως ποιο είναι το αληθινό της περιεχόμενο;
– Την ώρα της Εξομολόγησης ποιος είναι ο ρόλος του πνευματικού;
– Τι σημαίνει ότι εξομολογούμαι ενώπιον της Εκκλησίας;
– Ως εξομολογούμενος, πώς καλούμαι να εκφραστώ και τι πρέπει να προσέξω την ώρα του μυστηρίου; Πριν και κατά την Εξομολόγηση ποια λάθη-παγίδες πρέπει να αποφύγω;
– Ποια είναι η πηγή και η αξία της Συγχώρησης; Τι μπορεί να μου προσφέρει;
– Μετά την Εξομολόγηση τι αλλάζει στη ζωή μου; Πώς καλούμαι να ενεργήσω;

Πρόλογος έκδοσης: π. Θεοφάνης Ραυτόπουλος, Αλέξανδρος Μ. Σταυρόπουλος

Πάλη με τον Θεό στο κενό του θανάτου

Ποῦ εἶσαι· Ἐσύ ὁ Θεός τῆς εὐσπλαχνίας καί τοῦ ἐλέους;

Αυτό το ερώτημα κυριαρχούσε βασανιστικά μέσα μου (με όλους τους φθόγγους σε διάτορη κραυγή) καθώς περνούσα την πύλη του κοιμητηρίου (όπως ο Ιωνάς το στόμα του κήτους) βλέποντας εκατοντάδες ανθρώπους να τα κατακλύζουν (νεκρούς καταποθέντας ήδη, αλλά και ζωντανούς σε αναμονή…).
Στάθμευσα το αυτοκίνητο μου και δυό κορίτσια, συμμαθήτριές της, βουβά κι απαρηγόρητα έκλαιγαν στην πλαϊνή της εκκλησίας θύρα. Άηχα όλα, παντού σιωπή. Μία στοιχειωμένη απουσία. Δεν είναι η σιωπή των νεκρών πού βαραίνει· η σιωπή τής απουσίας Σου είναι πού μας τυραννά.

Σε ψάχνουμε όλοι -γι’ αυτό μάλλον και δεν Σε βρίσκουμε- γύρω από τον πόνο, πριν από τη θλίψη, μετά από την απώλεια. Κανείς όμως δεν τολμά να σκύψει και να κοιτάξει μέσα στον πυρήνα του χάους, μέσα στην ίδια την οδύνη, μέσα στο κενό, στην απώλεια, στο οριακά μηδέν, γιατί τότε θα Σ’ έβλεπε ήδη να το σαρκώνεις, να το ενυλίσσεσαι, δικό Σου να το κάνεις.

Πολλές φορές λοιπόν δεν μας γλιτώνεις, δεν αποσοβείς το κακό, δεν επεμβαίνεις ανασταλτικά, αλλά βρίσκεσαι εκεί και συντροφεύεις. Σώζεις με το να συνοδοιπορείς, με το να μοιράζεσαι το βάρος, με το να δείχνεις μία έξοδο και ένα νόημα εκεί που όλα σταματούν. Σαν το φεγγάρι είσαι –κι ας ψάχνουμε εμείς για ήλιο– που καθώς βγαίνει, τη νύχτα αθωώνει, σχεδόν την εξυμνεί.

Η θεσμική Εκκλησία και οι χριστιανοί τον καιρό της πανδημίας

Δύο χιλιάδες χρόνια μετά τόν Μυστικό Δεῖπνο καί μᾶλλον δέν μποροῦμε ἀκόμα να ποῦμε τί εἶναι ἡ θεία Εὐχαριστία. Ἐξαντλήσαμε τόν Θεό στή λειτουργική ζωή ἐντός τῶν τειχῶν τοῦ ναοῦ καί τώρα πού λειτουργική ζωή δεν ὑπάρχει ὁ Θεός ἀρχίζει να μυρίζει σάν ἕνας νεκρός…
Δέν μᾶς ἔμαθε ποτέ ἡ Ἐκκλησία πῶς νά βαδίζουμε σέ μια ἔρημο, ὅταν αὐτή προκύψει. Πῶς νά ἑτοιμάσουμε, ἐμεῖς τώρα, μέσα στήν ἔρημο ἕνα δέντρο λόγων, ὕμνων, καί καρδιακῆς ἐγρήγορσης γιά την Περιστερά, νά ἔρθει καί να ξεκουραστεῖ, ὅταν ἡ θρησκευτική λογική μᾶς βεβαιώνει πώς πουλιά πιά δέν πετοῦν.
«ἔρημός ἐστιν ὁ τόπος».
Ὁ σεισμός τοῦ κορωνοϊοῦ πού ταρακούνησε καί ἐξακολουθεῖ νά ταρακουνᾶ καί τό οἰκοδόμημα τῆς Ἐκκλησίας ἔχει ἐγκαινιάσει μία περίοδο ἔντονων ζυμώσεων. Ἡ πανδημία λειτούργησε σάν μία ἄμπωτη πού ἀποκάλυψε τόν ἐκκλησιαστικό βυθό. Ἔφερε στήν ἐπιφάνεια μεγάλους πειρασμούς καί τεράστια προβλήματα πού σοβοῦν στό βάθος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Πολλά τά γνωρίζαμε, ἐνίοτε τά κουκουλώναμε γιατί δεν θέλαμε νά τά δοῦμε, ἄλλα τά ὑποπτευόμασταν καί μερικά τελείως μᾶς ξάφνιασαν.
Εἶναι καιρός ὅμως νά τά ἀντιμετωπίσουμε – τουλάχιστον νά τά ἀναδείξουμε.
Τό βιβλίο αὐτό εἶναι μία κραυγή ἀγωνίας καί ἀσφυξίας μετά ἀπό 25 σχεδόν χρόνια ἀθόρυβης, ἱερατικῆς διακονίας σέ πολλούς τομεῖς ἀλλά καί προσωπικῆς σιωπῆς. Γιατί ὅμως να σπάσει τώρα ἡ σιωπή; Διότι πιστεύω ὅτι τώρα βιώνουμε το ἀντιστρόφως ἀνάλογο τῆς ἔκφρασης «πιάσαμε πάτο». Εἶναι ὁ πάτος τώρα πού ἔπιασε ἐπιφάνεια. Ἴσως λοιπόν καί γιά μᾶς τώρα, εἶναι ὁ καιρός πού πρέπει να μιλήσουμε, νά δράσουμε, νά μήν σιωπήσουμε, γιατί τό παράλογο καί ἡ ἐκτροπή ζητοῦν νομιμοποίηση. Ἀνέβηκαν πολύ ψηλά, βγῆκαν στήν ἐπιφάνεια καί ζητοῦν νά μᾶς πνίξουν.